Türkiye’de oynayan adıyla “Aşıklar” Yüzücü 1968 ABD yapımı psikolojik dramatik filmdir.
Yönetmenin eşi olan Eleanor Perry’nin senaryosunu John Cheever’ın aynı adlı hikâyesinden uyarlayıp yazdığı filmi Frank Perry yönetmiştir. Perry aynı zamanda filmin yapımcılarından da biridir. Ancak 1966 yılında çekimlerine başlanan film 1968’e kadar bitirilemedi. Bazı görüş ayrılıkları nedeniyle Frank Perry projeyi bırakınca filmi Sydney Pollack tamamladı. Filmin önemli rollerinde Burt Lancaster, Janet Landgard ve Janice Rule oynamışlardır.————-

1966 yılının yazında çekimleri tamamlanan film 1968 yılına kadar dağıtıma verilmemişti.
Filmin senaryosunun uyarlandığı John Cheever ‘ın “The Swimmer” adlı alegorik ve sürrealistik kısa hikâyesi önce New Yorker dergisinde yayınlanmış ve sansasyon uyandırmıştı. Orta-üst sınıf Amerikan ahlak anlayışı ile onun getirdiği bireyselliği yerle bir eden öykü, kapitalist sisteme içeriden ve sert eleştiriler getiriyordu. Cheever kısa öyküsünde zengin, beyaz bir Amerikan banliyösünden yola çıkarak iletişimsizlik ve yalnızlık, statü ve finansal yıkımlar ile tüm bunların sonuçlarında çökmekte olan aile kurumunu sosyolojik olarak masaya yatırıyordu.———————

Bu alegorik filmde,tanıtım sloganlarında da belirtildiği gibi, havuzlar hep birlikte adeta Ned’in evine ulaşan bir nehri oluşturmaktadırlar.Ned’in havuzdan havuza yaptığı yolculuk ise bir nevi “yitik zamanın aranması”dır.——————

Filmi çekmeden önce, yıldız Burt Lancaster oldukça atletik olmasına rağmen su korkusu yaşadı ve Olympian ve UCLA su topu koçu Bob Horn’dan ders aldı. Lancaster kendi evinde ve UCLA’da havuz eğitimi aldı.—————–

Burt Lancaster her zaman bunun kariyerinin hem en iyi hem de en sevdiği filmi olduğunda ısrar etti.————————–

Yıldız Burt Lancaster, yüksek düzeyde bir kondisyon sağlamak için filmin prodüksiyonu boyunca sürekli çalıştı. Lancaster, zayıf ve sağlam kalmak için her sabah her çekimden önce sayısız şınav ve mekik çekti. Ağırlık çalışarak, koşarak, karate ve aerobik yaparak yirmi kilo kas yaptı.————————

O zamanki tepkiler karışık olsa da, eleştirmenler özellikle de çekimler sırasında 52 yaşında olduğu düşünüldüğünde Burt Lancaster’ın fiziğini oybirliği ile övdüler.———————

Burt Lancaster, filmi ” Bir Satıcının Yüzme Mayolarında Ölümü” olarak adlandırdı.—————–

Burt Lancaster ‘Take 22’ ile yaptığı röportajda bu film hakkında şunları söyledi: “…bütün film bir felaketti, Columbia bitmişti. Çekimin son günü için şahsen cebimden 10.000 dolar ödedim. Generallerin gecesi’ni (1967) yaparken Cannes’da Anatole Litvak’la cin çaldığı için Sam Spiegel’e çok kızmıştım. Sam bana söz vermişti, şahsen her hafta sonu orada olacağına söz vermişti, çünkü bazı temel meselelerimiz vardı. (problemler – oyuncu seçimi vs.) Bir kez bile ortaya çıkmadı. Onu öldürebilirdim, ona çok kızgındım. Ve sonunda Columbia fişimizi çekti. Ama başka bir çekim gününe ihtiyacımız vardı – bu yüzden o bir günün parasını ödedim. “———————

William Holden, hem yapımcı Sam Spiegel hem de yönetmen Frank Perry için yüzücü Ned Merrill başrolü için ilk tercihti, ancak Holden, Glenn Ford, Paul Newman ve George C. Scott gibi rolü geri çevirdi.———————–

Burt Lancaster’ın rolüne hazırlanmasına yardım eden yüzme öğretmeni Robert Horn idi. Kendisi “Horn gibi bir oğlu olması için her şeyi verebileceğini” itiraf eden Lancaster’dan yirmi yaş küçüktü.———————

Yazar-komedyen Joan Rivers’ın ilk film oyunculuk deneyimi.—————-

New York Times’ın 16 Temmuz 1966 tarihli sayısında yer alan bir makaleye göre, Burt Lancaster’ın film gardırobunda sadece 17 çift mavi naylon mayo vardı.—————-

Yardımcı yönetmen Michael Hertzberg, Frank Perry-Burt Lancaster ilişkisi hakkında: “Benim görüşüm, yönetmende bir sorun yoktu ve oyuncuda da bir sorun yoktu, ama sadece birbirleri için uygun değillerdi.” dedi.—————-

İlk kaba kurgu gösterildikten sonra, Sydney Pollack, yönetmen Frank Perry’nin yerine sözleşme yapılarak filmin yönetmeni oldu. İddiaya göre Perry, yaratıcı farklılıklar nedeniyle bu filmi yönetmeyi bitirmedi ve yapımcı Sam Spiegel tarafından kovuldu.———————-

Bu film için kullanılan toplam on havuz var – dokuz konut ve bir kamu.————–

Yapımcı Sam Spiegel, adını filmin jeneriğinden çıkardı.————

Sam Spiegel adını filmden çıkarsa da, şirketi Horizon Pictures’ın logosu jeneriklerde kaldı.—————–

Filmin afişinde “When you talk about “The Swimmer” will you talk about yourself?”- “Yüzücü” hakkında konuşurken kendinizden bahseder misiniz? Yazmaktaydı.——————-

Film, Amerikan Rüyasının başarısızlığı anlatan bir benzetme olarak tasarlandı.————-

Aktris Diana Muldaur’un ilk filmi.—————-

——————————–YAZININ BU KISMI SPOİLER İÇERMEKTEDİR – BU BÖLÜM TAMAMEN ALINTIDIR———————-

Günümüzden baktığımızda Ned’in yolcuğunu klasik bir “kahramanın yolculuğu” olarak okuyabiliriz. Kahraman bir yolculuğa çıkar ve yolculuk tamamlandığında artık dönüşmüştür. Yol, bir farkındalık, kendini bulma aracıdır. Oysa gerek kaynak metin gerekse Perry’nin filmi bu yolculuk fikrini zaman ve mekânın gerçekliğini sürekli sarsarak bir özyıkıma dönüştürür. Mutlu başlayan, geçtiği her havuzda yavaş yavaş çöken ve hazin bir şekilde sonlanan bir yaşam.—————–

Ned’in evden eve ilerlemesi, oralarda yaşadıkları sıradan hatta neredeyse dramatik unsur bile barındırmayan günlük anlardan oluşur; evlerde tuhaf bir telaşla karşılanması dışında bir sorun yoktur. Diğer taraftan Ned’in ilk göründüğü andan itibaren -ormanlık alandan mayosu ile geldiğini hatırlayalım- olayların ne kadarının gerçek olduğu konusunda izleyicinin zihni bulanmaktadır. Hem öykü hem de film bu gerçekliğin kırılmasının ipuçlarını içki ve Ned’in motivasyonu aracılığıyla verse de önemli olan zaman olgusudur.————–

Frank Perry filmi Lancaster’ın yaydığı seksüel enerji, havuz çıkışı eline tutuşturulan içki kadehi ve Ned’in “Hiç böyle harika bir gün gördünüz mü?” cümlesiyle açar. Bu nokta atışı sekans, filmin tonunu da belirleyecektir. Öncelikle içki, zihni bulandırması ve evlerde kendisine söylenen gerçekliğinin ipuçlarını göz ardı etmesi için Cheever’ın da altını çizdiği bir araçtır. Kurgunun alacakaranlığına hizmet ettiği gibi atmosferin de bir parçasıdır. Ayrıca çeşit çeşit içki bir statü göstergesidir. Bu açıdan Ned’in gittiği her yerde içki talep etmesi, hatta bazı yerlerde içki için aşağılanmaya göz yumması önemli. Ned’in statü açlığının tetiklediği kabul görme isteği evden eve ilerledikçe artacak, “eve yüzmek” gibi pratikte yapılabilir ama işlevsiz bir amacı sorgulamaya başlayacak, buna paralel özgüveni ve gücü yolculuk boyunca tükenecektir. Başlarda havuz merdivenlerini bile kullanmadan sudan çıkan Ned, çökmekte olan bir gerçekliğe doğru ilerledikçe gücünü kaybedecektir.—————–

Film boyunca göreceğimiz gibi Perry, lineer zaman akışını sıklıkla kıran ancak bunu son ana kadar ustaca gizleyen bir yapı kuruyor. Bir havuzdan diğerine geçerken atmosferde yavaş yavaş değişmeye başlar. Bir gün içerisinde geçen film, yaz günü parlak ışıklarla başlamıştır ancak filmin kapanışında dökülmüş yapraklar ve sağanak yağmur altında, sonbaharda biter. Eve gelinceye kadar Ned’in mücadelesi, gerçeklerle yüzleşmek zorunda kalmasına ve özyıkıma dönüşmüştür. Ned, uç uca eklediği havuzlarla kendine bir nehir yaratmaya uğraşır ancak bu çaba işlevsizdir. Öncelikle yaratmayı çabaladığı nehri oluşturan havuzlar başkalarınındır; içlerinden geçmesi onlara sahip olduğu ya da kabul gördüğü anlamına gelmez. İkincisi nehrinin döküldüğü yerde eski hayatının izleri yoktur. Metruk, camları parçalanmış bir ev, viran bir tenis kortuyla karşı karşıyadır. Artık yolculuğu sırasında söylediği “Bir şeyin doğru olduğuna gerçekten inanırsan, o gerçektir.” sözü anlamını yitirmiştir. Kızlarından ve ailesinden eser yoktur. Sonuçta Ned, zaman ve mekânda kaybolur.———-

Ned’in belleğinin gerçekleri silmesi, ısrarla geçmiş anlara tutulması bir savunma mekanizması olarak anlayabileceğimiz bir durum. Acının üstesinden gelmek için onu yok saymak bireysel olarak yaşama devam etmek için geçici bir çözüm de olabilir. Ancak resmi biraz genişlenirsek Ned’in öyküsünün tek bir kişinin “başarısızlık” öyküsünün ötesinde olduğunu görebiliriz. Refahtan güzelliğe, mutluluktan başarıya kadar kapitalist sistemin dayattığı algılar tüm toplum için baskı unsuruna dönüşmüş durumdadır. Statüko endişesinin yürüttüğü bireysellik bir savunma kalkanına dönüşmüştür. Bu açıdan filmin afişinde yer alan “Yüzücü hakkında konuşurken kendinizden de bahsedecek misiniz?” cümlesi önemlidir. Eve yüzerken Ned’in dünyadaki gerçek yerini ortaya koyan yüzme havuzundan geçtiği bölümde de göreceğimiz gibi sadece orta-üst sınıf değil alt sınıf da pastadan pay istemekte, Amerikan rüyasının peşinde açıktan koşmaktadır. Şaşırılmayacak şekilde Ned en çok bu havuzda aşağılanır; şu an oraya ait olsa da artık düşmüştür. Bu statüko kaybı Cheever’ın öyküsünde sistem içerisinde tutunamayan kişilerin hayatlarına sıradan bir şekilde devam edebilmelerinin olanaksız olduğunun altını çizer. Öyküye göre Ned’in zihninin bulanması bir anlık cinnetten, geçmişi unutmaktan fazlası, gerçekliği kabul edememesinin bir sonucudur; artık sistem dışına itilmiş olanların sınıfındadır ve kurtulma çabaları faydasızdır.———————

Arka planda anlatılan ancak senaryoyu güçlendiren bir diğer detay ise güvenlik sorunudur: Ned’in birden bahçelerinde, verdikleri partilenin ortasında belirmesi evde yaşayanları tedirgin eder. Bunu sadece evde yaşayanlar için bir güvenlik sorunu olarak algılamamak gerekiyor. Statüsünü ve eski gücünü kaybetmiş birini yok saymaya alışkın olduklarından, Cheever’ın birçok kez altını çizdiği gibi, Ned’in fiziksel olarak orada bulunması öncelikle ona nasıl davranacakları konusunda bir kafa karışıklığına sebep olmaktadır. Diğer taraftan güçten düştükleri anda kendilerinin de aynı pozisyona kolaylıkla düşebileceklerin farkında varmalarının yarattığı bir huzursuzluk da söz konusudur. Bu sebeple elden geldiğince kibar, sahte bir nezaketle davranmaları şaşırtıcı değildir. İkiyüzlülük, her zaman geçer akçedir.—————

Tam olarak açıklanmasa da Ned’in yaşadığı bir ekonomik kriz sonrasında battığını ve yaşamının altüst olduğunu anlayabiliyoruz. Aslında bu bilgi de statükosunu koruyamamış bir adamın çöküşü sonrasında ona ve çevresine ne olduğu da önemli değil. Önemli olan zamanın ruhunun sonsuza kadar değiştiği ve kimsenin düşen birine artık acımadığı gerçeğinin yaklaşık atmış yıl önce söylemiş olması.