Küller ve Elmaslar 1958 Polonya yapımı politik dramatik savaş filmidir. Özgün adı Popiół i Diament olan film İngilizce konuşulan ülkelerde ve festivallerde Ashes and Diamonds adıyla gösterilmişti.
Akademi Onur Ödülü ile ödüllendirilmiş Polonyalı yönetmen Andrzej Wajda’nın yönettiği filmin senaryosunu 1948 tarihli aynı adlı kendi romanından Jerzy Andrzejewski uyarlayıp yazmıştır. Senaryonun yazılmasına Wajda’nın da katkısı olmuştur. Jerzy Andrzejewski’nin romanı Türkçede Küller ve Elmas adıyla yayımlanmıştı.
“Küller ve Elmaslar” Andrzej Wajda’nın Savaş Filmleri Üçlemesi’nin son filmidir. Üçlemeyi oluşturan diğer iki film 1955 tarihli Pokolenie (Bir Kuşak) ve 1957’de çektiği Kanal’dır. Filmin adı, filmin kahramanının bombardımanda yıkılmış bir kilisenin duvarında gördüğü 19. yüzyılda yaşamış Polonyalı şair Cyprian Norwid’a ait bir şiirden gelmektedir. Şiirin dizelerinde, kömürün yüksek ısı ve basınç altında elmasa dönüşmesi olgusuna bir gönderme yapılmaktadır.———-
Filmde, olaylar Polonya’da Nazi işgalcilere karşı bir zamanlar zorunlu olarak işbirliği yapmış olan Milliyetçi güçlerin ve komünistlerin aralarındaki bu ittifakın artık çatırdamaya başladığı II. Dünya Savaşı’nın son günlerinde geçmektedir.————————
Yurttaş Kane (1941) – ve özellikle Gregg Toland’ın sinematografisi – o dönemde Andrzej Wajda üzerinde büyük bir etki yarattı. Toland gibi, filmin görüntü yönetmeni Jerzy Wójcik’in yaptığı ilk şey, yapım tasarımcısı Roman Mann’i tüm setlere tavan eklemeye ikna etmek oldu.—————–
Martin Scorsese’nin en sevdiği filmlerden biri. Köstebek’i (2006) çekerken filmi Leonardo DiCaprio’ya gösterdi, çünkü bu iki filmin ana karakterleri aynı ikilemlerle uğraşmak zorunda.———————-
Filmin nihilist tonu nedeniyle, Polonyalı yetkililer filmin ülke dışında gösterilmesine pek sıcak bakmadılar. Ta ki alt düzey bir yetkili, büyük beğeni topladığı Venedik Film Festivali’ne bir baskı gönderene kadar.—————
Wajda, özellikle John Huston’ın kara film klasiği Elmas Hırsızları’ndan (1950) etkilenmiştir.—————
Aktris Ewa Krzyzewska’nın ilk filmi.————-
Filmin yayınlanmasından sonra, Zbigniew Cybulski film boyunca sürekli güneş gözlüğü taktığı için güneş gözlüğü satışları arttı.————–
Yönetmen Andrzej Wajda, başrol oyuncusu Zbigniew Cybulski’nin dönem kıyafetleri giymesi halinde kısıtlanacağını fark etti ve kendisine daha doğal gelen kıyafetler giymesine izin verdi.
Zbigniew Cybulski, Polonyalı James Dean olarak tanınmaya başladı. Bunların çoğu, Dean’i ekranda görmüş olan Andrzej Wajda’nın oyuncu yönetiminden kaynaklandı. Wajda, Cybulski’nin Dean’in çekingen havasını ve Popiól i diament (1958) için görünen “oyunculuk dışı” havasını taklit etmesini istedi.
Ne yazık ki Cybulski’nin sonu da James Dean gibi trajik oldu, o da 1967 yılında bir trenin çarpmasıyla öldü.