To Be or Not to Be- Olmak ya da Olmamak, Ernst Lubitsch’in yönettiği ve Carole Lombard, Jack Benny, Robert Stack, Felix Bressart, Lionel Atwill, Stanley Ridges ve Sig Ruman’ın oynadığı 1942 Amerikan komedi filmi. Film, Nazi işgali altındaki Varşova’da yeteneklerini kılık değiştirerek ve işgal birliklerini kandırmak için kullanan bir grup aktörle ilgilidir. Melchior Lengyel’in hikayesinden Lubitsch (isimsiz) ve Edwin Justus Mayer tarafından uyarlanmıştır. Film, aktris Carole Lombard’ın bir uçak kazasında ölmesinden bir ay sonra gösterime girdi. 1996’da Kongre Kütüphanesi tarafından Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Film Sicilinde “kültürel, tarihi veya estetik açıdan önemli” olarak korumaya alındı.————-Filmin adı, William Shakespeare’in Hamlet’indeki ünlü “Olmak ya da olmamak” sözüne bir göndermedir.————Jack Benny’nin babası bu filmi izlemeye gittiğinde, oğlunu ilk sahnede Nazi üniforması içinde görünce öfkelendi ve hatta sinemadan çıktı. Jack, babasına bunun hiciv olduğunu söyleyerek ikna ettikten sonra babası filmin tamamını seyretmeyi kabul etti. Babası filmi o kadar çok sevdi ki kırk altı kez izledi.———-Carole Lombard, film post prodüksiyondayken bir uçak kazasında öldüğü için yapımcılar, karakterine “Uçakta ne olabilir?” diye soran bir satırı kesmeye karar verdiler.
Bu, Carole Lombard’ın 16 Ocak 1942’de 33 yaşında ölmeden önceki son filmiydi.————-Miriam Hopkins, Maria Tura için düşünülen isimdi. TCM’deki Ben Mankiewicz’e göre, tüm kahkahaların Jack Benny’de olduğunu ve rolünün büyük ölçüde onun gerisinde olacağını anlayınca rolü geri çevirdi. Carole Lombard, filmin genel kalitesini gördü ve rolü üstlendi.—————–Bu filmin çekimleri bittikten sonra Carole Lombard birçok kişiye bu filmin başından sonuna kariyerinin en mutlu deneyimi olduğunu söyledi.————Polonya’da savaş çıktığında, Alman kuvvetlerinin bombalamalarıyla mezar taşlarının parçalandığı bir sahne vardır. Parçalanan mezar taşlarından birinin adı Jack Benny’nin doğum adı olan “Benjamin Kubelsky”dir.—————Carole Lombard, kocası Clark Gable’ın sert itirazlarına rağmen kadın başrolü aldı.————-Çekimlerin başındaki en büyük sorun, Jack Benny’nin büyük bir film yapımcısının böylesine önemli bir yapımında başrolü oynama konusundaki güvensizliğiydi. Ernst Lubitsch’in ona rol vermekle kalmayıp filmi onun etrafında inşa etmesi karşısında şaşkına dönmüş görünüyordu. Sonunda Lubitsch onu haklı çıkardı: “Kendini komedyen sanıyorsun. Palyaço bile değilsin. 30 yıldır halkı kandırıyorsun. Kendini bile kandırıyorsun. Palyaço – komik şeyler yapan bir oyuncu- komik şeyler söyleyen bir oyuncusun. Ama sen, Jack, sen aslında bir aktörsün, komedyen rolünü oynayan bir aktörsün ve bunu çok iyi yapıyorsun. Ama merak etme, sırrını sana ve kendime saklıyorum.”dedi.

Jack Benny sık sık arkadaşlarına ve ortaklarına bunu tek büyük film rolü olarak gördüğünü söylerdi.—————–Ernst Lubitsch, filmde başrol için Jack Benny’den başkasını asla düşünmemişti. Hatta karakteri Benny’yi düşünerek yazmıştı. Lubitsch çapında bir yönetmenin onu yazarken onu düşünmesinden heyecan duyan Benny, rolü hemen kabul etti.—————-Bu filmin yapımcılığını Walter Wanger üstlendi. Ancak, Wanger’ın yoğun programı araya girdiğinde, Alexander Korda görevi devraldı ve bildirildiğine göre bu prodüksiyona kendi parasından 100.000 $ katkıda bulundu.—————–Jack Benny’nin kızı Joan’a göre babası yönetmenini seviyordu ve “Ernst Lubitsch için her şeyi yapardı; ancak cesaret verici sözlerden sonra bile rolü konusunda gergindi”. Robert Stack’e göre, “Jack masumdu. Hiçbir zaman işe yarayan bir film yapmamıştı. Bana her zaman ‘Bu komik mi?’ diye sorardı ve ben de ‘Tanrım, bana sorma’ derdim. ‘ “Ama sen bir aktörsün” derdi. Temelde ölesiye korkmuştu.” Benny, Lubitsch’in sahnelerini kendisi için oynamasını takdir etmiş görünüyordu ve daha sonra “beni gerçekten yöneten tek yönetmen Lubitsch” dedi. Sorun şu ki, radyo komedisi hakkında çok şey, sahne komedisi hakkında biraz bilgim vardı ve hiçbir şey bilmiyordum.”——————-Mary Livingstone Benny, “Jack Benny” adlı kitabında Jack’in, Carole Lombard’ın ölümünden sonraki Pazartesi günü filmin gösterime girmesi için planlanan bir ön izleme gösterimine katılamayacağını çünkü onun ölümünden çok üzüldüğünü bildirdi. Ayrıca, Jack’S ve Carole’ın isimleri açılış jeneriğinde göründüğünde önizleme izleyicisinin nefesinin kesildiğini ve ardından ekranda her göründüğünde alkışlayıp tezahürat yaptığını belirtti.——————-Hitler’i oynayan Tom Dugan, İskoçya’da saman balyasının üzerine düştüğünde, onun paraşütle gelişine tanık olan iki çiftçi, “Önce Hess’di, şimdi o” dedi. Bu, Führer Yardımcısı Rudolph Hess’in 10 Mayıs 1941’deki tek başına uçuşuna atıfta bulunuyordu. Hess, İngilizlerle barış müzakeresi yapmak için Nazi partisi adına İskoçya’ya tek başına uçtu. Hess tutuklandı ve 1987’deki ölümüne kadar hayatının geri kalanını savaş suçlarından hapishanede geçirdi.——————Ana karakter Maria Tura’ya, kitapçıda dükkan sahibine bir kod olarak Lev Tolstoy’un Anna Karenina’sından bahsetmesi talimatı verilir. Bu, yine Ernst Lubitsch’in yönettiği The Shop Around the Corner’da (1940) başkahraman Klara’nın randevusu için kod olarak kullandığı kitabın aynısıdır.———————-Fırtına birliklerinin sokakta yürüdüğü bir sahnenin çekimleri sırasında, sete Polonya’dan yeni gelmiş ve bu tür sahnelere gerçekten katlanmış bir kadın ziyaretçi bayıldı.—————-Premiere, bu filmi 2006 yılında “Tüm Zamanların En İyi 50 Komedisi” arasında seçti.—————–Miklós Rózsa, filmin Nazi tehdidini hicivli bir şekilde ele almasını onaylamadığı için filmin müziklerini yapmayı reddetti. Werner R. Heymann, müzikleri oluşturmak için görevi devraldı.——————–Açılış jeneriği, Frédéric Chopin’in Askeri Polonez No. 40’ın heyecan verici seslerine eşlik ediyor. Chopin, Polonya’nın en ünlü çocuğuydu ve bu beste, Polonya’nın hikayeli askeri tarihinin simgesidir.—————Maria’nın Albay “Toplama Kampı” Ehrhardt ile planlanan görüşmesi, Albay’ın randevu defterinde vurgulanmış olarak gösterilir. Diğer randevular da vurgulanmadan gösterilir. Randevulardan biri “Schindler” ile – muhtemelen Schindler’in Listesi’nden (1993) ünlü Oskar Schindler, muhtemelen Schindler’in fabrikasında toplama kampı mahkumlarını kullanmasını görüşmek içindir.—————-Kadroya alınmadan önce, Jack Benny bir çıkmazdaydı, çünkü yeterince garip bir şekilde, Charley’s Aunt (1941) filmindeki başarısı, oyuncuyu işe almak konusunda kimseyi ilgilendirmiyordu.————-Steven Schneider’in editörlüğünü yaptığı “Ölmeden Önce Görmeniz Gereken 1001 Film” arasında yer aldı.————-Setteki atmosfer hafif ve cana yakındı. Çekimler sırasında çekilen samimi fotoğraflar, her zaman oyuncu kadrosundaki ve ekipteki herkesin komik bir şekilde güldüğünü gösterir. Carole Lombard, Ernst Lubitsch’in diğer oyuncularla çalışmasını izlemek için izin günlerinde bile San Fernando Vadisi’ndeki çiftliğinden sete gelirdi. Lubitsch, senaryosuna tam bir saygıyla yaklaşmasına rağmen, genellikle anında ilham anları buluyordu. Örneğin, sonunda Nazi Albay Ehrhardt intihar etmek için kapalı bir kapının arkasına gittiğinde, senaryo yalnızca bir silah sesinin çınladığını gösteriyor. Ancak Lubitsch, kendi hataları için onu suçlamadan önce öfkeyle asistanının adını bağırma alışkanlığı edinen Ehrhardt’ın bir kez daha “Schultz!” diye bağırmasını istedi.——————-Film asla “Yahudi” kelimesinden bahsetmiyor. Yahudilik konusuna sadece yüzeysel olarak yaklaşılır. Greenberg’in Yahudi olduğu bakışlarından belli oluyor ve hatta Shylock rolünü oynuyor. Ancak Shylock’un Yahudileri temsil eden ateşli konuşması yerine (“Bizi keserseniz, kanamaz mıyız …”) Greenberg bunu bir Polonyalı olarak söylüyor. Yahudilerden bahsedilmesiyle ilgili bu çekingenlik, The Life of Emile Zola’da (1937) daha iyi bilinir. O film esasen Dreyfus davasıyla ilgiliydi ama Yahudi kelimesinden hiç bahsedilmedi. Büyük Hollywood stüdyolarının 2. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında antisemitizm konusunu ele alma konusundaki isteksizliği oldukça dikkat çekicidir.—————Stüdyo ve Lubitsch, Benny’nin rol arkadaşı için kariyeri son yıllarda sekteye uğrayan Miriam Hopkins’te karar kıldı. Rol, emektar aktris için bir geri dönüş olarak tasarlanmıştı ancak Hopkins ve Benny pek anlaşamadı ve Hopkins yapımdan ayrıldı. Lubitsch’in, içinde bulunduğu kötü durumu duyan Carole Lombard düşünülene kadar film başrol oyuncusu olmadan kaldı. Lombard, yönetmenle hiç çalışmamıştı ve bir fırsat yakalamayı çok istiyordu. Lubitsch kabul etti ve Lombard kadroya alındı. Film ayrıca Lombard’a gençliğinden beri tanıdığı arkadaşı Robert Stack ile çalışma fırsatı da sağladı. ———————-Artık Lubitsch, Benny ve Lombard’ın kariyerlerinin en büyük filmlerinden biri olarak kabul edilen Olmak ya da Olmamak, başlangıçta halk tarafından pek iyi karşılanmadı ve birçoğu böylesine gerçek bir Nazi tehditiyle dalga geçme kavramını anlayamamıştı. Tüm eleştirmenler için aynı şey söylenemez. Genel olarak Lombard’ı överken, bazıları Benny ve Lubitsch’i küçümsedi ve filmi kötü buldu. The New York Times’tan Bosley Crowther, “Bay Benny’nin bir komedi sahnesini oynamasının hemen ardından Varşova’ya yapılan bir hava saldırısını nasıl kaldırabileceğini hayal etmenin zor olduğunu yazdı. Bay Lubitsch’in bu filminin tuhaf bir mizah anlayışı ve karışık bir senaryosu var.” Ancak, diğer incelemeler olumluydu. Variety, filmi Lubitsch’in ” en iyi prodüksiyonlarından biri … sağlam bir eğlence parçası” olarak nitelendirdi. Harrison’s Reports, filmi “Ustalıkla yönetilen ve oynanan, savaş zamanının sürükleyici bir komedi-dramı. İnsanı her zaman gergin bir gerilim içinde tutuyor ve oyunculuk kadar diyalog komedisi de insanı neredeyse sürekli güldürüyor.—————-1943’te eleştirmen Mildred Martin, The Philadelphia Inquirer’da Lubitsch’in başka bir filmini inceledi ve onun Almanya doğumuna ve Polonya’daki Naziler hakkındaki komedisine aşağılayıcı bir şekilde atıfta bulundu. Lubitsch, gazeteye açık bir mektup yayınlayarak yanıt verdi. “Bu filmde hicvettiğim şey, Naziler ve onların saçma sapan ideolojileridir. Durum ne kadar tehlikeli olursa olsun, her zaman oyuncu olarak kalan oyuncuların tutumlarını da yergiye uğrattım ki bunun doğru bir gözlem olduğuna inanıyorum. Olmak ya da Olmamak’ta olduğu gibi gerçekçi bir şekilde tasvir edilen Polonya trajedisinin hicivle birleştirilip birleştirilemeyeceği tartışılabilir. Olabileceğine inanıyorum, Olmak ya da Olmamak gösterimi sırasında gözlemlediğim seyirci de öyle; ama bu bir tartışma konusu ve herkesin kendi bakış açısına hakkı var, ancak Varşova’nın bombalanmasından zevk alan Berlin doğumlu yönetmenden kesinlikle çok farklı.”